TL;DR: DeepSeek, startup AI từ Trung Quốc, đã gây chấn động toàn cầu với mô hình ngôn ngữ R1 vượt trội ChatGPT nhưng chỉ tốn 5.6 triệu USD phát triển. Thành công của họ dựa trên công nghệ tối ưu hóa độc đáo giúp tiết kiệm 80% tài nguyên tính toán, phá vỡ quan niệm về mối tương quan giữa chi phí và hiệu suất AI. Sự kiện này làm thay đổi cục diện ngành công nghệ, ảnh hưởng đến thị trường tài chính toàn cầu và mở ra kỷ nguyên mới cho phát triển AI bền vững.

Lưu ý: Đây chỉ là biểu đồ minh họa dựa trên thông tin về việc DeepSeek đã vượt qua ChatGPT để chiếm vị trí số 1 trên App Storevà có hơn 4,700 ứng dụng tích hợp công nghệ của họ. Các con số cụ thể về thị phần không được đề cập trong bài viết.

DeepSeek: Vì Sao Gây Sốt Trong Thế Giới Trí Tuệ Nhân Tạo?

Trong những tháng đầu năm 2025, cái tên DeepSeek đã trở thành hiện tượng toàn cầu, làm rung chuyển ngành công nghiệp trí tuệ nhân tạo (AI) và thách thức vị thế độc tôn của các tập đoàn công nghệ Mỹ. Sự trỗi dậy của mô hình AI R1 từ công ty khởi nghiệp Trung Quốc này không chỉ là câu chuyện về công nghệ đột phá mà còn phản ánh cuộc đua quyền lực mới trong lĩnh vực AI. Bài phân tích dưới đây sẽ làm rõ những yếu tố then chốt đằng sau cơn sốt DeepSeek, từ chiến lược công nghệ đến tác động kinh tế - chính trị toàn cầu.

Bối Cảnh Ra Đời Và Tốc Độ Phát Triển Thần Tốc

DeepSeek được thành lập năm 2023 tại Hàng Châu bởi Lương Văn Phong, cựu sinh viên Đại học Chiết Giang[3][8]. Khởi đầu như một startup non trẻ trong lĩnh vực AI, công ty đã chọn con đường phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) mã nguồn mở, khác biệt hoàn toàn với hướng đi độc quyền của OpenAI hay Google[8]. Điều này cho phép cộng đồng toàn cầu tham gia phát triển và tối ưu hóa hệ thống, tạo ra hiệu ứng lan tỏa nhanh chóng.

Bước ngoặt đến vào tháng 1/2025 khi DeepSeek công bố mô hình R1 - chatbot có khả năng xử lý ngôn ngữ tự nhiên vượt trội[1][6]. Chỉ trong vòng hai tuần, ứng dụng này đã vượt mặt ChatGPT để chiếm vị trí số 1 trên App Store tại Mỹ[1][4], một thành tích chưa từng có đối với sản phẩm AI xuất xứ Trung Quốc. Tốc độ phát triển này khiến giới chuyên gia kinh ngạc, nhất khi xét đến việc công ty chỉ mất 2 tháng và 5.6 triệu USD để hoàn thiện R1[3][6], trong khi OpenAI cần hàng tỷ USD và nhiều năm nghiên cứu cho ChatGPT[6][8].

Công Nghệ Đột Phá: Tối Ưu Hóa Hiệu Suất Với Chi Phí Thấp

Trái ngược với xu hướng "phình to" các mô hình AI thông qua việc tăng kích thước dữ liệu huấn luyện và số lượng chip xử lý, DeepSeek R1 áp dụng kỹ thuật tính toán thời gian suy luận (Reasoning-Time Computation)[3][8]. Công nghệ này cho phép hệ thống chỉ kích hoạt những phần mạng nơ-ron cần thiết cho từng truy vấn cụ thể, giảm 80% tài nguyên tính toán so với phương pháp truyền thống[3]. Nhờ vậy, R1 đạt hiệu suất tương đương GPT-4 của OpenAI nhưng chỉ tiêu thụ 3.6% năng lượng[6], đồng thời có tốc độ phản hồi nhanh hơn 40%[3].

Yếu tố then chốt khác nằm ở chiến lược phần cứng. Thay vì sử dụng chip A100/H100 đắt đỏ của Nvidia - vốn bị Mỹ hạn chế xuất khẩu sang Trung Quốc - DeepSeek tận dụng chip H800 cũ hơn với hiệu năng thấp hơn[6][8]. Bằng cách tối ưu hóa thuật toán, công ty đã chứng minh có thể đạt hiệu suất cao mà không phụ thuộc vào phần cứng đỉnh nhất[4][6]. Điều này phá vỡ quan niệm truyền thống về mối tương quan giữa sức mạnh chip và chất lượng AI, mở ra hướng phát triển bền vững hơn cho ngành.

Cơn Địa Chấn Trên Thị Trường Tài Chính

Sự xuất hiện của DeepSeek đã gây ra những hệ lụy sâu rộng trên Phố Wall. Chỉ trong ngày 27/1/2025, cổ phiếu Nvidia - công ty cung cấp 80% chip AI toàn cầu - lao dốc 17%, mất 600 tỷ USD vốn hóa[4][6]. ASML (Hà Lan) và Broadcom (Mỹ) cũng chịu mức sụt giảm tương ứng 6% và 17%[4], phản ánh lo ngại của nhà đầu tư về nhu cầu chip cao cấp trong tương lai. Thậm chí các công ty năng lượng như GE Vernova và Vistra cũng giảm 21-28% do dự báo nhu cầu điện cho trung tâm dữ liệu AI sẽ giảm[4].

Giới phân tích nhận định đây là hệ quả trực tiếp từ hiệu quả năng lượng của DeepSeek. Trong khi các trung tâm dữ liệu AI truyền thống tiêu thụ điện ngang ngửa một thành phố nhỏ[8], mô hình của DeepSeek chứng minh khả năng vận hành quy mô lớn với cơ sở hạ tầng khiêm tốn hơn[6]. Điều này đặt dấu hỏi về tính bền vững của mô hình kinh doanh dựa trên việc bán chip đắt tiền, buộc các hãng như Nvidia phải xem xét lại chiến lược sản phẩm.

Phản Ứng Từ Các Tập Đoàn Công Nghệ Và Chính Phủ

Làn sóng DeepSeek đã khiến giới lãnh đạo công nghệ Mỹ phải hành động. Demis Hassabis (CEO Google DeepMind) thừa nhận đây là "lời cảnh tỉnh" về nguy cơ tụt hậu công nghệ[1][6], trong khi Microsoft và Meta đẩy mạnh các dự án tối ưu hóa mô hình AI nội bộ[4]. Đáng chú ý, Tổng thống Donald Trump đã lên tiếng kêu gọi tăng cường đầu tư vào AI, coi DeepSeek là mối đe dọa cho an ninh quốc gia Mỹ[3][6].

Về phía Trung Quốc, thành công của DeepSeek được xem như minh chứng cho chiến lược "tự lực cánh sinh" trong bối cảnh Mỹ siết chặt xuất khẩu công nghệ cao. Việc phát triển thành công LLM mạnh trên nền tảng chip cũ đã vô hiệu hóa một phần lệnh trừng phạt của Mỹ[3][6], mở ra viễn cảnh Trung Quốc có thể thiết lập chuẩn mực AI riêng không phụ thuộc vào phương Tây.

Hiệu Ứng Lan Tỏa Trong Cộng Đồng Người Dùng

Không chỉ dừng ở phòng thí nghiệm, cơn sốt DeepSeek đã thực sự bùng nổ trong đại chúng. Tại Trung Quốc, các nền tảng như Weibo và Xiaohongshu chứng kiến làn sóng hướng dẫn "kiếm tiền từ DeepSeek"[7], từ bán phần mềm crack đến dịch vụ bói toán AI[7]. Hiện tượng này phản ánh sự thâm nhập mạnh mẽ của AI vào đời sống thường nhật, đồng thời đặt ra những thách thức về quản lý ứng dụng phi chính thức.

Trên bình diện quốc tế, việc DeepSeek cung cấp API miễn phí đã thu hút hàng nghìn startup tích hợp công nghệ này vào sản phẩm[8]. Tính đến tháng 2/2025, đã có hơn 4,700 ứng dụng thương mại sử dụng nền tảng DeepSeek[8], con số mà OpenAI mất 18 tháng để đạt được. Sự cởi mở này không chỉ mở rộng phạm vi ảnh hưởng mà còn tạo ra hệ sinh thái phát triển đa dạng xung quanh công nghệ của họ.

Triết Lý Phát Triển Khác Biệt Và Tầm Nhìn Dài Hạn

Khác với các đối thủ phương Tây tập trung vào mô hình đóng, DeepSeek kiên định với triết lý mã nguồn mở. Công ty không chỉ công bố toàn bộ kiến trúc mô hình mà còn chia sẻ cả tập dữ liệu huấn luyện 14.8 nghìn tỷ token[6][8]. Cách tiếp cận này, theo Marc Andreessen (nhà đầu tư công nghệ Mỹ), là "món quà tri thức cho nhân loại"[3], thúc đẩy sự hợp tác toàn cầu trong phát triển AI.

Về nhân sự, DeepSeek áp dụng chính sách tuyển dụng đa ngành, ưu tiên các nhà nghiên cứu trẻ từ lĩnh vực khoa học xã hội và nghệ thuật[8]. Chiến lược này giúp mô hình AI của họ có khả năng hiểu biết đa chiều về thế giới, khắc phục điểm yếu "máy móc" của nhiều chatbot trước đó. Kết quả là R1 thể hiện ưu thế rõ rệt trong các tác vụ đòi hỏi tư duy phản biện và sáng tạo[1][3].

Những Thách Thức Và Triển Vọng Tương Lai

Dù gây chấn động thị trường, DeepSeek vẫn đối mặt với nhiều rào cản. Vấn đề bảo mật dữ liệu và khả năng kiểm soát nội dung độc hại từ mô hình mã nguồn mở đang được giới chức Mỹ-EU quan ngại[4][8]. Bên cạnh đó, áp lực duy trì lợi thế công nghệ trong bối cảnh các tập đoàn Mỹ đẩy mạnh nghiên cứu tối ưu hóa chi phí là thách thức không nhỏ[6].

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia như Oren Etzioni (cựu CEO Viện Allen) tin rằng DeepSeek đã mở ra kỷ nguyên mới cho AI - nơi hiệu quả và tính bền vững được đặt lên hàng đầu[1][5]. Xu hướng này có thể dẫn đến sự dịch chuyển mạnh mẽ trong đầu tư công nghệ, khi các quỹ vốn mạo hiểm chuyển hướng sang startup AI "tiết kiệm" thay vì những dự án ngốn vốn khổng lồ[4][6].

Kết Luận: Bước Ngoặt Trong Cuộc Đua AI Toàn Cầu

Cơn sốt DeepSeek không đơn thuần là thành công của một startup mà phản ánh sự thay đổi mang tính hệ thống trong ngành công nghiệp AI. Bằng cách kết hợp tối ưu hóa thuật toán, triết lý mã nguồn mở và chiến lược phần cứng khôn khéo, công ty Trung Quốc này đã chứng minh tính khả thi của mô hình AI hiệu suất cao - chi phí thấp. Thành công của họ không chỉ thách thức các gã khổng lồ công nghệ Mỹ mà còn đặt ra câu hỏi về tính bền vững của xu hướng "phình to" trong phát triển AI. Khi ranh giới công nghệ tiếp tục được đẩy lùi, DeepSeek có thể trở thành hình mẫu cho thế hệ AI tiếp theo - thông minh hơn, tiết kiệm hơn và dân chủ hóa khả năng tiếp cận.

Sources